Tenebrizm genellikle chiaroscuro ile karıştırılan bir aydınlatma tarzıdır. Bu yazımızda iki tarzı birbirinden ayıran özellikleri ve tenebrist fotoğraflar çekmenin bazı yollarını inceleyeceğiz.
Tenebrizm Nedir?
Tenebrizm, niş aydınlatma stili olarak bilinen özgün bir sanat terimidir. Oldukça çarpıcı görüntüler sunar; fazla aydınlatılmış obje daha derin, koyu aydınlatılmış bir çevre ile kuşanmaktadır. Işığın ve karanlığın etkileyici kontrastı tarafından tanımlanan bir aydınlatma tarzıdır. İngilizce’deki Tenebrism kelimesi İtalyanca “karanlık, kasvetli ve gizemli” anlamlarında kullanılan “tenebroso” kelimesinden türemiştir. Tenebrist çalışmalarda objeler tek bir kuvvetli ışık kaynağı ile aydınlatıldığından bazı sanat tarihçileri tarafından “dramatik aydınlatma” olarak da tanımlanmıştır.
Chiaroscuro ve Tenebrizm
Tenebrizm, chiaroscuro aydınlatmanın bir alt türüdür. Chiaroscuro aydınlatma nedir diye soruyorsanız konuyla ilgili detaylı yazımızı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Chiaroscuro, sanat eserlerinde ışığın ve karanlığın kullanıldığı tekniğin İtalyanca ismi. Tenebrizm de chiaroscuro çatısı altında olduğu kadar kendi başına da bir teknik diyebiliriz aslında. Kafa karıştırıcı gelebilir, açıklayalım.
Chiaroscuro ve tenebrizm çokça aydınlatılmış objeler ve daha az aydınlatılmış arka plana odaklanır. Ancak bu iki tarz arasındaki asıl fark gölgelerde saklı diyebiliriz. Chiaroscuro’da öznenin arkasında derinlik yaratmak için ışık ve gölgeler kullanılır, tenebrizmde ise arka plan tamamen karanlıktır. Bu da özne ve çevresi arasında dramatik bir ayrılık yaratır. Zaten bu yüzden genelde tenebrizmden “spot ışık efekti” olarak da bahsedilir.
Tenebrizm Sanatı ve Teknikleri
Chiaroscuro ışık ve gölge arasındaki ilişkiyle ilgiliyse tenebrizm gölgenin kendisiyle, daha da önemlisi gölgenin mürekkep lekesi gibi nasıl kanvasa işlendiğiyle ilgilidir.
Rönesans Dönemi’nin ilk zamanlarında İtalyan ressam Michelangelo Merisi da Caravaggio chiaroscuro tekniğinin ustası olarak biliniyordu. Dolayısıyla aydınlık ve karanlık ile resmetme tekniğini onun bulduğunun düşünülmesi şaşırtıcı değil. Hatta Caravaggio tenebrizmi de bulan kişi olarak kayıtlara geçiyor. Hatta bazı kaynaklarda “Caravaggioculuk” olarak da bu teknikten bahsediliyor. 1592’den ölümüne yani 1610’a kadar olan sürede, Caravaggio “geç dönem barok sanatı” olarak da anılan bir çok ışık tekniğinin öncülüğünü yapmıştır.
Çalışmalarının çoğunda koyu siyah öbekleri ve çarpıcı aydınlık aracılığıyla derin bir kontrast oluşturmuştur. Yukarıdaki resimde gördüğünüz mürekkebimsi siyahlar tenebrismin tanımlayıcı özelliklerinden biri.
Davut’un Golyat’ın kafasını tuttuğu bu resim de “dramatik aydınlatma” düşüncesinin en harika örneklerindendir. Işığın Davut’un yüzündeki zafer ifadesini ve Golyat’ın yüzündeki ümitsiz boşluğu nasıl vurguladığına bakın.
Ek Bilgi: Caravaggio resimlerinde kesilmiş ya da zarar görmüş kafaları tasvir etmesiyle meşhurdur. 1606 yılında, ünlü bir gangsteri öldürdükten sonra Caravaggio’nun başının kesilerek idam edilmesine karar verilir. Ancak Caravaggio idamından önce Napoli’ye kaçar.
Tenebrizmin Tanımıyla İlgili Sorunlar
Işık ve gölge arasındaki keskin kontrast tekniği (tenebrizmin dahil olduğu), hiç şüphesiz Rönesans artistlerini büyük ölçüde etkilemişti. Ancak bazı sanat tarihçileri tenebrizm tanımının, bu akımın kendi başına bir yer edinemeyecek kadar muğlak olduğu görüşünde.
Caravaggio’nun Resmettiği Gibi Fotoğraf Çekmek
Kendi eserlerinizde ışık ve gölge oyunlarıyla görsel bir dramatik derinlik yaratmayı deneyin. Arka planı tamamen karanlıkta bırakıp, öznenizi bir spot ışıkla aydınlatın. Bu dramatik aydınlatmanın tenebrizmin başlıca özelliği olduğunu unutmayın.
Eğer ışık kaynağınız çok güçlüyse ışığı kapatmak yerine difüze etmeyi veya daha yüksek bir açıdan vermeyi deneyin. Tenebrist fotoğraflarda odaklanılan ışığın kalitesinden çok kapsamıdır. Neyi aydınlattığınız, neyin karanlıkta kaldığıdır önemli olan.
Tenebrizmin ya da chiaroscuronun duygusal kalitesini belirleyen şey ise fotoğrafçının ne kadar derinlere dalmak istediğiyle ilişkili. Fotoğrafta karanlığın rolü nedir? Karanlıkla ne elde ediliyor? Bilinmeyenin hangi formu anlatılıyor? Karanlıkta ne saklanıyor? Fotoğrafa bakan kişiler bilmeyecek olsa da sizin bilmeniz gerekir. Bunları bilmek, anlama derinlik katacaktır. Çünkü tenebrizm bilinen kadar bilinmeyenin de çalışıldığı bir disiplin.
Kaynaklar:
https://joshrose.medium.com/shooting-like-caravaggio-painted-7f6865005b07
https://www.studiobinder.com/blog/what-is-tenebrism-art-definition/
