En iyi ışıklandırma tekniklerinden biri olan chiaroscuro yaklaşık bir asır önce sinemada popüler olmasına rağmen günümüzde hala sıkça kullanılıyor. Peki chiaroscuro nedir, nasıl ortaya çıkmıştır ve filmde nasıl kullanılır? Hep birlikte inceleyelim.
Chiaroscuro Nedir?
En basit şekliyle chiaroscuro, ışık ve karanlığın birbirlerine göre konumlandırılmasıdır. Temelde chiaroscuro iki şeydir: bir aydınlatma tekniği ve bir sanat akımı.
Chiaroscuro; ışık ve karanlığı sanat eserinde kullanmaya verilen addır. Rönesans sanat akımıyla ortaya çıkmıştır. İtalyanca bir kelimedir. İtalyanca “chiaro”, “açık, aydınlık” anlamına; “oscuro” ise “karanlık” anlamına gelmektedir. Kelime, görsel bir eserde aydınlık ve karanlık alanların birbirlerine göre kontrastlarını kullanarak oluşturulan dramatik efekti tanımlar.
Sinematografide chiaroscuro, az ve yüksek kontrastlı ışıklandırmayı tanımlar. Özellikle siyah beyaz ve Alman dışavurumcu filmlerde karşımıza çıkar. Daha sonraları Hollywood da chiaroscuro tekniğini kullanmaya başlamış, kara filmlerde (film noir) standart haline gelmiştir.
Sinemada Chiaroscuro
Chiaroscuro bir sanat akımı olarak görsel sanatlarda oldukça önemliydi ancak tekrar sinemanın ilk zamanlarında yer alana kadar pek kullanılmamaya başlanmıştı. Dr. Caligari’nin Muayenehanesi Alman dışavurumcu akımının ilk filmlerinden biri olarak kabul ediliyor ve chiaroscuro tekniğini yeniden canlandırdığı biliniyor. Aşağıdaki fotoğrafta gördüğünüz gibi ışık ve gölgenin birbirlerine göre konumlandırılması gerçek üstü bir efekt yaratmış.
Alman dışavurumcu akımının sonlarına doğru yönetmenler, kara filmlerde güçlü chiaroscuro tekniklerini uygulamaya başladılar. Büyük ihtimalle Alman sinemasında güçlü chiaroscuro ışıklandırmanın en ikonik örneği Fritz Lang’ın M. filmi. Aşağıdaki görselde filmdeki görsel derinliği görebilirsiniz.
Fritz Lang gibi yönetmenler ve Karl Freund gibi görüntü yönetmenleri Amerika Birleşik Devletleri’ne göç ettikçe kendi tekniklerini de beraberlerinde götürdüler.
Chiaroscuro, Hollywood’un altın çağında da sinemanın önemli bir parçası olmaya devam etti. Orson Welles’in başyapıtı Citizen Kane Hollywood’da sinematik tekniklerin öncüsüdür. Bu yüzden Welles ve görüntü yönetmeni Gregg Toland’tan bahsetmemek olmaz. Citizen Kane’in muhteşem başarısının arkasındaki en büyük sebeplerden biri cesur ve yenilikçi sinematografisidir.
Daha önce ışık ve gölgenin oyununu, derin alan derinliklerini görmüştük ama hiçbiri bu şekilde değildi. Citizen Kane’in bu karakteristik ve muhteşem görüntülerinin yanında, eşzamanlı olarak başka bir tür de ışık ve gölge tekniğini benimsemişti. John Huston’un Malta Şahini filmi gibi dedektif janrın en koyu örnekleri de karamsar ve dramatik ışıklandırmayı suçluların dünyasına taşımıştır.
Bunlar korku filmleri değildi ancak ışıklandırmadaki karanlık, insanın çoğu zaman kendine döndüğünde içinde bulduğu karanlığı simgelemek için kullanılıyordu.
50’lerde ve 60’larda chiaroscuro kara filmlerin gözde aydınlatma tekniği olmuştu. Hatta Yeni Hollywood çağında da temel stillerden biriydi. Francis Ford Coppola’nın Baba filmi koyu ışıklandırması ve genelde karakterlerin yüzünün sadece yarısını aydınlatmasıyla (bu chiaroscuroda kritik bir öğedir) bilinir. Bu teknik karakterin yüzünün yarısını gizlediğinden genelde gerilim ya da şüphe yaratmak için kullanılır. Korku filmlerinde de bu yüzden çokça tercih edilir. Baba filminde chiaroscuro endişe yaratmak için kullanılmıştır. Ayrıca Corleone ailesindeki ahlaki muğlaklığı da çok güzel bir şekilde tamamlamaktadır.
Daha yeni örneklerinden biri de Casino Royale filmi. Yani bu teknik hala kullanılmakta bu da demek oluyor ki chiaroscuro harika bir şekilde istenilen duyguları vermeye devam ediyor. Tekrar söylemek gerekirse, chiaroscuro tekniği kara film zamanlarına bir övgü niteliğinde. Kendinden önce gelen tekniklerden ilham almış ve kendinden sonra gelen tekniklere ilham olarak bu tarz filmlerin köklerini birbirine bağlamaktadır.
Peki chiaroscuro aydınlatmayı işlerimizde nasıl kullanmaya başlayabiliriz? Kısaca özetleyelim:
1. Araştır
Chiaroscuro temelde ışık ve gölgenin birbirine göre konumudur. Chiaroscuro görünümü elde etmek için pahalı film ışıklarına ihtiyacınız yok. Temel film ışıklandırma tekniklerini bilmeniz yeterli.
Anahtar ışık, dolgu ışığı, arka ışık ve pozlama üçgeni konularını okumanız size çok yardımcı olacaktır. Daha fazlasını öğrenmek istediğinizde klasik kara filmleri ya da Alman dışavurumcu akımından filmler izlemenizi öneririz.
2. Ekipmanını Hazırla
Chiaroscuro hakkında teknik açılardan yeterli bilgiye sahip olduğunuzu hissettiğinizde chiaroscuro ışıklandırma ile görüntüler yakalamaya çalışın. Bunun için elbette kamera, ışık ve özneye ihtiyacınız olacak.
3. Pratik Et
Vakit ayırın ve chiaroscuro aydınlatmayı bol bol deneyin. Unutmayın ki kimse ilk denemesinde mükemmel chiaroscuro görüntüyü elde edecek diye bir kural yok. Bazı durumlarda arka planı ayrı olarak aydınlatmak, 2 boyutlu fotoğraflarda üç boyutlu bir efekt yakalamak için size yardımcı olabilir. Ayrıca öznenin yüzünde yüksek kontrastlı ve keskin görüntüyü alabilmek için özneyi doğrudan aydınlatmak gerektiğini unutmayın.
