Çerçeve oranı (aspect ratio), bir görüntünün yüksekliğinin uzunluğuna oranıdır. Genellikle 1:1, 2:3 vb. şeklinde yazılır. Bir filmi çekmeye başlamadan önce çerçeve oranına karar vermek gerekir. Sahne düzeni, dekor ve çerçeveleme bu karara göre düzenlenir. Çünkü görüntünün şekli, çerçeve oranı tarafından dikte edilmektedir.
Sinemada, kullanmak istediğiniz çerçeve oranı kritik bir karardır. Çünkü filmin içeriğine, tonuna ve neleri göstermek istediğinize bağlı olarak çerçeve oranını seçersiniz.
Son zamanlarda artan platformlar ve ekran boyutları değişiklik gösteren medyumlara işlerimizi uyarlayabilmek için ise çerçeve oranlarını düzenlememiz gerekebiliyor. Görüntüleri yeniden boyutlandırmada çerçeve oranı hesaplama uygulamaları (aspect ratio calculator) çok kullanışlı oluyor.
Sık Kullanılan Çerçeve Oranları
2.76:1 Ultra Panavision
1950’lerde geniş ekranların ortaya çıkmasıyla popüler olmuş bir oran. Tarantino’nun The Hateful Eight’ine kadar yıllardır kullanılmıyordu.
Bazı Örnekler: Lawrence of Arabia, Samsara, It’s A Mad Mad Mad Mad World, Ben Hur
2.35:1 Anamorfik Geniş Ekran
Bu oran hikayenin geçtiği dünya hikayede önemli bir rol oynadığında tercih edilir. Yakın planlarda bile tüm manzarayı görebiliriz. Star Wars genelde bu oranda çekilir.
Bazı Örnekler: 2001: A Space Odyssey, American Beauty, The Devil’s Advocate, Scarface
2:1 Univisium
Apocalyse Now filminin efsanevi görüntü yönetmeni Vittorio Storaro’nun bulduğu bir çerçeve oranıdır. Filmcilere geniş sinema ekranı ve televizyon ekranı arasında orta bir formatta çalışabilme imkanı sunmak için geliştirilmiştir.
Bazı Örnekler: Stranger Things, Ozark, The Crown, House of Cards
1.85:1 Standart Geniş Ekran
Önceki oranlara göre daha uzun objeleri çerçevelemek için uygun bir orandır. Dar fokus alanı sayesinde, yakın çekimlerde özne karenin tamamını dolduracağından daha detaylı bir görüntü oluşur. Sinemada en çok kullanılan çerçeve oranlarından biridir.
Bazı örnekler: The Shining, Taxi Driver, Joker, Schindler’s List, Jurassic Park, The Favourite
16:9 Standart Video/Televizyon
Standart ekran formatıdır. Ancak son yıllarda monitörler ve televizyon ekranları farklı boyutlarda üretilmeye başlandı. Önceden 4:3 gibi bir oranda daha kareye yakınken artık daha genişleyerek 16:9 gibi geniş ekrana dönüştü.
1.43:1 IMAX
IMAX filme gittiyseniz, perdenin normal sinema perdesinden çok daha uzun olduğunu fark etmişsinizdir. Bunun sebebi, IMAX filmlerde mümkün olan en büyük görüntü boyutunu elde etmek için 70mm film kullanılmasıdır.
1.33:1 (4:3) Tam Ekran
Bu oran geniş ekranların bulunmasından önce kullanılan orandır. Klasik siyah beyaz filmlerde ya da klasik televizyonda büyük çoğunlukla bu oran kullanılırdı. Günümüzde de kullanılmaya devam etmektedir.
Bazı Örnekler: Laurence Anyways, American Honey, Son of Soul, Ida, Breathless
9:16 Dikey Video
Son zamanlarda telefon ekranlarının hayatlarımızda daha çok yer kaplamasıyla kullanılmaya başlanan bir orandır. Facebook, Instagram ve Snapchat gibi sosyal mecralarda dikey video formatı olarak standartlaşmıştır.
Çerçeve Oranını Filmin Türüne/Tonuna Göre Kullanmak
Çerçeve oranı filmin türüne göre değişiklik gösterebilir ya da sahnenin tonunu belirlemek için kullanılabilir. Mesela daha geniş çerçevelerde manzarayı ve aksiyonu görürüz. Daha dar veya uzunlamasına çerçevelerde ise karaktere ve karakterin performansına odaklanırız.
Mad Max: Fury Road filmininin akışı çöldeki kovalamacaya dayanıyor. Film 2.39:1 çerçeve oranında çekilmiş. Coğrafyayı ve aksiyonu görebildiğimiz bu geniş sahneye dikey olarak da ne kadar bilgi sıkıştırılabilirse o kadar çok kaosu ve duyguyu anlayabiliriz.
Bu örnekte ise Paul Thomas Anderson 1.85:1 gibi biraz daha uzunlamasına bir çerçeve tercih etmiştir. Filmi izlediyseniz, karakterlerin performanslarının ne kadar etkileyici olduğunu biliyorsunuzdur. Görüntünün boyutları sadece yüzleri değil tüm fiziksel performansı yakalayamaya yardımcı olur.
Unutmayın ki, çerçeve oranı projenizde keyfi karar vereceğiniz bir konu değildir. Görüntünün büyüklüğü ve boyutları direk olarak seyirci tarafından nasıl algılandığını etkiler. Bu sebeple her ne çekecekseniz öncesinde çerçeve oranlarının etkilerini öğrenmeniz projenizin kalitesini ve etkisini yükseltecektir.
