Bu yazımızda “Match Cut” yani “Eşlemeli Kesme”yi ele alacağız. Benzer renkleri, şekilleri, hareketleri hatta diyalogları kullanarak yapılabiliyor eşlemeli kesme ve bu teknik daha bütüncül bir anlatı sağlayabiliyor.
Eşlemeli kesmeler sinema tarihinin en iyi anlarından bir çoğunu oluşturur desek, muhtemelen yanılmış olmayız. Bir sahneden diğerine kesmek film yapımında gereklidir çoğu zaman. Bunun bir zorunluluk olması anlamsız ya da amaçsız yapılması gerektiği anlamına gelmiyor tabii. Görseller ve sesler alt metni taşıyabilirler. Aynısı geçişler için de kabul edilebilir. Her bir kesme; sahneler arası bağlantı kurmak, temayı güçlendirmek ve projenin temposunu ayarlamak için bir fırsattır.
Eşlemeli Kesme Nedir?
Eşlemeli kesme; bir sahnedeki elementleri kullanarak seyirciyi diğer sahneye akıcı bir şekilde taşıyan her türlü, görsel veya işitsel, geçiştir. Normal kesmelerden ayrılırlar çünkü iki farklı olay ya da konsept arasında tematik bir bağlantı sağlarlar.
Eşlemeli Kesme Türleri Nelerdir?
- Grafik Eşlemeli Kesme (Graphic Match Cut) — şekiller, renkler, yapılar
- Harekette Eşlemeli Kesme (Match on Action Cut) — aksiyon, hareket
- Ses Köprüsü (Sound Bridge) — ses efektleri, diyalog, müzik
Grafik Eşlemeli Kesme
Grafik eşlemeli kesmeler görsel metaforlar olarak kullanılabilir. Görünür dönüşümlerle nesnelerin bir ve aynı olduğunu ima ederler. Aynı zamanda grafik eşlemeli kesmeler akıcı zaman geçişleri için de kullanılabilir. Bu, erime (dissolve) veya düz kesme (straight cut) teknikleri ile de yapılabilir. Zamanda ne kadar atlayacağınız da bu tekniklerden hangisini kullanacağınıza dair fikir verse de asıl önemli olan sahnede yaratmak istediğiniz hissiyattır.
Citizen Kane’in açılış sahnesinde bu teknik birkaç kez uygulanıyor. Kane’in odasından gelen ışığın sahnenin sonuna kadar aynı yerde kaldığını fark ettiniz mi? Işığın hiç yer değiştirmemesi izleyiciye orada ne olduğunu merak ettiriyor.
Sembolik Grafik Eşlemeli Kesme
Citizan Kane’den bu örnekte, sahneleri bağlamak için aynı obje kullanılmış. Peki aynı olmayan iki objeyle sahneler nasıl bağlanabilir? İlk aklımıza gelen iki farklı obje arasında kurulan bağ olur. Bu ilişki doğru kurulduğunda bağlantı esprili, dramatik ve hatta varoluşsal olabilir.
Sembolik eşlemeli kesmenin en önemli örneklerinden birini de Hitchcock’un Psycho filminde görebiliriz. Aşağıdaki sahnede Marion bayıldıktan sonra yapılan grafik eşlemeli kesmeye dikkat edin.
Hitchcock suyun giderden dönerek akışından dönerek yakın plan Marion’un gözüne erime (dissolve) geçiş yapıyor. Neden? Çoğu kişi bağlantının, Marion’un vücudundan hayat gerçek anlamda çekiliyor, akıyor olarak yorumluyor. Bu izlediğimiz geçiş, ölümün ve ölüyor olmanın alegorisini trajik ve şiirsel olarak göstermenin bir yolu.
Renk ile Grafik Eşlemeli Kesme
Grafik eşlemeli kesmenin bir diğer şekli ise aynı renkle geçiş yapmaktır. Bu tekniğin çok iyi bir örneği var: Lawrence of Arabia’da ateşten gündoğumuna geçiş. Hem de yakın plandan çok geniş bir plana keserek yapılan bir geçiş.
Zamanda Atlama
Anlatınızın zaman çizgisinde ardışık olmayan noktalar arası geçiş yapacaksanız grafik eşlemeli kesme size bu atlamayı yapmak için yardımcı olabilir. Erime ya düz kesme yöntemleri ile yapabilirsiniz bunu. Hangisini seçeceğiniz, geçişin ne kadar yumuşak yada sert olmasını istediğinize bağlı olarak değişir.
Muhtemelen grafik eşlemeli kesme kullanılarak zamanda yapılan en büyük atlama aynı zamanda sinema tarihindeki en ikonik geçişlerden biri. Tahmin edeceğiniz üzere bu Stanley Kubrick’in 2001: A Space Odyssey filmindeki “kemikten uyduya geçiş”.
Kubrick ve kurgucu Ray Lovejoy bizi göz açıp kapayıncaya kadar milyonlarca yıl öteye götürüyor. Bu sahnede kemiğin ve uydunun şekilleri eşleşmekle kalmayıp, aynı zamanda kemiğin hareketinin ortasında eşleşme yapılıyor. Stanley Kubrick’in dahiyane yönetmenliğinin bir örneği olmakla birlikte bu sahnedeki geçişte “harekette eşlemeli kesme” tekniğinin bir örneğini de görüyoruz.
Harekette Eşlemeli Kesme
Harekette eşlemeli kesme tekniğini kullandığınızda doğrudan iki sahnedeki aksiyonlar arasında bağ kurarsınız. İşlevsel olarak hareket, aksiyondur ve iki planı veya sahneyi hızlı bir geçişle birbirine bağlamanın kolay bir yoludur. Hikaye açısından, harekette eşlemeli kesmeler, iki sahne arasındaki fiziksel bağı artıracak bir anlatı biçimi ortaya çıkarır.
Bu tekniğin yaratıcı bir örneğine bakalım. The Graduate filminde Benjamin kayıp bir ruh, dalgın dalgın bir ilişkide sürükleniyor ve varoluşsal sıkıntılar yaşıyor. Bir sahnede Benjamin yüzme havuzunda şişme bota doğru kendini çekiyor ama kestiğimizde başka bir yere çıkıyor.
Çok etkileyici çünkü açık bir şekilde bu geçiş Benjamin’in kopuk haleti ruhiyesini görselleştiriyor. Yaz boyunca oradan oraya savruluyor ve tam olarak nerede olduğunu ya da ne yaptığını bilmiyor. Bu klasik montaj yapısı zamanın nasıl geçtiğini seyirciye gösteriyor ancak harekette eşlemeli kesme sahnede verilmek istenilen anlamı derinleştiriyor.
Ses Köprüsü
Sahne geçişlerinde ses kullanıldığında buna “ses köprüsü” denir. Ses bir sahneyi sonrakine kolayca bağlamak için en doğal yollardan biri ve ses ile bağlamanın da çeşitli yolları var.
Dış ses, ses köprüsüne harika bir örnektir, bize sahneden sahneye rehberlik eder. Müzik, özellikle montajlarda, sahneleri bağlamak için sesi kullanmanın etkili bir yoludur. Ayrıca çokça kullanılan iki temel ses geçişi daha vardır: J kesme (J-cut) ve L kesme (L-cut). Bu tekniklerde, bir sahnedeki ses diğer sahnedeki ses ile örtüşmek için kullanılır. J kesmede ilk sahnedeki ses ikinci sahnede devam eder. L kesmede ikinci sahnenin görselleri ekrana gelmeden, birinci sahnedeyken ikinci sahnenin sesini duymaya başlarız.
Ancak biz bu yazımızda gerçek ses eşlemelerini inceleyeceğiz. Yani tek sesin sahneleri birleştirmek için nasıl kullanıldığına bakacağız. Bunun için de eşlemeli kesmelerin yetenekli yönetmeni Edgar Wright’a dönüyoruz. Edgar Wright filmi olan Shaun of the Dead’in başlangıcında ana karakter zombi kıyametinden tamamen habersiz. Bu durumu iyice mizaha dökmek için Wright, Shaun’un televizyon izlerken geçtiği kanallardaki sesi devamlılık sağlayacak şekilde eşleyerek aslında Shaun’a etrafında tam olarak neler olduğunu söylüyor.
Bu örnekte, farklı sahnelerde Shaun’un televizyonunda aynı açıklayıcı diyalog paylaşılıyor. Komedi efekti sebebiyle bu şekilde kullanılmış burada. Ancak örnekten sesin iki sahe arasında nasıl bağlayıcı olabileceğini net bir şekilde görebiliyoruz.
Kaynaklar
- Studiobinder
- slidetodoc
- senaryoatolyesi
- kameraarkasi
